การผ่าตัด Skin Graft ใน แมว: ทางเลือกในการรักษาแผลเรื้อรัง

การผ่าตัด Skin Graft คือเทคนิคทางการแพทย์ที่ใช้ย้ายเนื้อเยื่อผิวหนังจากส่วนหนึ่งของร่างกาย (donor site) ไปยังบริเวณที่ผิวหนังเสียหายหรือบาดแผล (recipient site) เพื่อช่วยปิดแผลและส่งเสริมการสมานแผล โดยเฉพาะในกรณีที่แผลมีขนาดใหญ่หรือไม่สามารถหายเองได้ตามธรรมชาติ เทคนิคนี้มักใช้ในสัตว์เลี้ยง เช่น สุนัขและแมว เมื่อเกิดบาดแผลจากอุบัติเหตุ แผลไฟไหม้ หรือแผลเรื้อรังที่ไม่ตอบสนองต่อการรักษาทั่วไป

การปลูกถ่ายผิวหนังมีหลายประเภท ได้แก่:
Autograft: การใช้ผิวหนังจากร่างกายของสัตว์ตัวเดียวกัน เช่น จากบริเวณต้นขาไปปิดแผลที่ขาหน้า
Allograft: การใช้ผิวหนังจากสัตว์ในสปีชีส์เดียวกัน (พบได้น้อยในสัตว์เลี้ยง)
Xenograft: การใช้ผิวหนังจากสปีชีส์อื่น เช่น ผิวหมู ซึ่งมักใช้เป็นการชั่วคราว

ขั้นตอนการผ่าตัด Skin Graft
การเตรียมบริเวณรับผิว (Recipient Site): แผลจะถูกทำความสะอาดอย่างละเอียดเพื่อกำจัดเนื้อตายและเชื้อโรค เพื่อให้มั่นใจว่าบริเวณนั้นเหมาะสมสำหรับการปลูกถ่าย
การเก็บผิวหนัง (Donor Site): สัตวแพทย์จะตัดผิวหนังบาง ๆ จากบริเวณที่มีผิวหนังแข็งแรง เช่น บริเวณหน้าท้องหรือต้นขา
การปลูกถ่ายผิวหนัง: ผิวหนังที่เก็บมาจะถูกวางลงบนแผลและยึดด้วยการเย็บหรือกาวทางการแพทย์
การดูแลหลังผ่าตัด: สัตว์เลี้ยงต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดเพื่อป้องกันการติดเชื้อ และอาจต้องสวมปลอกคอ (cone) เพื่อป้องกันการเลียหรือเกาบริเวณแผล

ตัวอย่างเคส: น้องแมว 5 ปี กับแผลเรื้อรังที่ข้อขาหน้า
น้องแมว อายุ 5 ปี  ถูกสุนัขตัวอื่นกัดที่ข้อขาหน้าเมื่อ 3 เดือนก่อน เจ้าของพาน้องไปรักษาที่คลินิกโดยการล้างแผลต่อเนื่องและทานยาปฏิชีวนะ ตลอดระยเวลา 3 เดือน แต่แผลไม่ตอบสนองต่อการรักษา เกิดเป็นแผลเรื้อรังที่มีการติดเชื้อซ้ำซากและผิวหนังบริเวณนั้นขาดหายไป แผลมีขนาดประมาณ 5x7 เซนติเมตร และเริ่มมีเนื้อตายรอบ ๆ บริเวณ

บริเวณข้อเป็นจุดที่ท้าทายในการรักษา เนื่องจากผิวหนังบริเวณนี้มีความยืดหยุ่นต่ำและมีการเคลื่อนไหวบ่อยจากการเดินหรือนอนของสุนัข ทำให้แผลสมานได้ยาก สัตวแพทย์จึงตัดสินใจใช้วิธี Skin Graft เพื่อช่วยให้แผลปิดได้

ความยากและความซับซ้อนของเคส
การผ่าตัด Skin Graft ในเคสสัตว์ถือว่ามีความท้าทายหลายประการ
1. ตำแหน่งแผลที่ข้อข้า: บริเวณข้อขามีการเคลื่อนไหวตลอดเวลา ทำให้ผิวหนังที่ปลูกถ่ายอาจไม่ติดหรือฉีกขาดได้ง่าย สัตวแพทย์ต้องออกแบบการปลูกถ่ายให้ผิวหนังใหม่สามารถยืดหยุ่นได้ตามการเคลื่อนไหวของข้อต่อ
2. การติดเชื้อเรื้อรัง: ซึ่งต้องใช้เวลาในการควบคุมเชื้อให้อยู่ในระดับที่ปลอดภัยก่อนผ่าตัด เพื่อลดความเสี่ยงที่ผิวหนังที่ปลูกถ่ายจะถูกปฏิเสธหรือติดเชื้อหลังการผ่าตัด
3. การเลือก Donor Site: ต้องเลือกที่มีความยืดหยุ่นเพียงพอ ต้องระวังไม่ให้บริเวณ donor site เกิดแผลติดเชื้อหรือสมานช้า
4. การดูแลหลังผ่าตัด: การควบคุมพฤติกรรมเพื่อป้องกันการเลียหรือเกาแผล เจ้าของต้องสวมปลอกคอให้ตลอดเวลาและจำกัดการวิ่งเล่น

ขั้นตอนการรักษา
สัตวแพทย์เริ่มต้นด้วยการ เก็บตัวอย่างเพาะหาเชื้อจากแผล เพื่อเลือกยาฏิชีวนะที่ออกฤทธิ์ตรงกับเชื้อ ก่อนการผ่าตัด หลังจากนั้นจึงทำการผ่าตัด Skin Graft โดย:

- เก็บผิวหนังจากบริเวณหน้าท้องของน้องแมว ซึ่งเป็น Autograft เพื่อลดความเสี่ยงของการปฏิเสธเนื้อเยื่อ
- วางผิวหนังลงบนแผลที่ข้อขาและยึดด้วยการเย็บแบบพิเศษที่ช่วยให้ผิวหนังยึดติดได้ดี
- ใช้ผ้าพันแผลพันเท้าเพื่อจำกัดการเคลื่อนของข้อ และปลอกคอเพื่อป้องกันการรบกวนแผล

หลังผ่าตัด น้อแมวได้รับยาปฏิชีวนะต่อเนื่องและไปตรวจแผลทุก 3-5 วันเพื่อประเมินการติดของผิวหนังที่ปลูกถ่าย หลังจาก 2 สัปดาห์ ผิวหนังเริ่มติดและสมานกับเนื้อเยื่อรอบ ๆ ได้ดี หลังการดูแลอย่างใกล้ชิดเป็นเวลา 6 สัปดาห์ น้องแมวสามารถกลับมาเดินและเคลื่อนไหวได้ตามปกติ แผลที่ข้อปิดสนิท และไม่มีอาการติดเชื้อซ้ำ เจ้าของรู้สึกโล่งใจที่น้องแมวมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและไม่ต้องทนทุกข์จากแผลเรื้อรังอีกต่อไป

การดูแลหลังผ่าตัด
รักษาความสะอาด: ทำความสะอาดแผลตามคำแนะนำของสัตวแพทย์
ให้ยาตามสั่ง: ใช้ยาปฏิชีวนะและยาแก้ปวดตามกำหนด
จำกัดการเคลื่อนไหว: หลีกเลี่ยงการวิ่งหรือกระโดดในช่วง 2-4 สัปดาห์แรก
สวมปลอกคอ: เพื่อป้องกันการเลียหรือเกาแผล

การผ่าตัด Skin Graft เป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพในการรักษาแผลเรื้อรังในสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะในเคสที่แผลมีขนาดใหญ่หรืออยู่ในตำแหน่งที่สมานยาก เช่น บริเวณข้อในตัวอย่าง อย่างไรก็ตาม การผ่าตัดนี้ต้องอาศัยความชำนาญของสัตวแพทย์และการดูแลอย่างใกล้ชิดจากเจ้าของ หากคุณสงสัยว่าสัตว์เลี้ยงของคุณอาจต้องได้รับการรักษาด้วยวิธีนี้ แนะนำให้ปรึกษาสัตวแพทย์เพื่อประเมินอาการและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม

เรียบเรียงโดย :  สพ.ญ.นิศาชล สังข์สุวรรณ
สัตวแพทย์แผนกศัลยกรรมเนื้อเยื่ออ่อน